Bortanfor lønsarbeid og privat eigedom

For nokre år sidan budde eg i to periodar i to ulike landbrukskollektiv i Skottland og Irland. I førre veke var eg tilbake på besøk i mitt gamle kollektiv i Skottland (sjå biletserie). Sjølv om eg idag lever eit urbant middelklasseliv milevis frå dagane mine på landsbygda i Skottland og Irland, er det ingen tvil om at tida mi i desse kollektiva i sterk grad påverkar synet mitt på det moderne samfunnet.

Loch Arthur Community ligg vakkert til på den skotske landsbygda nesten 15 kilometer frå den halvstore byen Dumfries nær grensa til England. I dette landbrukskollektivet bur omlag 70 innbyggjarar, kor omlag 30 er psykisk utviklingshemma. Loch Arthur er ein del av Camphill-rørsla, som er ein antroposofisk institusjonsform for psykisk og fysisk utviklingshemma.

Noko av det særeigne ved desse institusjonane (landsbyane), er at dei ofte er bygd opp rundt ei stor, økologisk gardsdrift. I min skotske landsby var me omkring 70 innbyggjarar som mellom anna dreiv ein økologisk gard på nesten 2000 mål (2km2) dyrka jord med 300 storfe, 400 sauer, 25 mjølkekyr, 50 frie høner i tillegg til omfattande grønsaksproduksjon. Ein del av oss arbeidde i gardsdrifta, men dei fleste hadde arbeidsplassar i bakeriet, vevstova, ysteriet, kjøkkenet eller i hagebruket. Dessutan var me så heldige å ha ein eigen innsjø på garden, derifrå kjem også navnet "Loch Arthur Community".

Livet i camphill bryt med det vanlege, moderne livet på mange område. Kort sagt, representerer Camphill-landsbyane på sitt særeigne vis realiseringa av ein sosialistisk utopi. Her er for det fyrste arbeidslivet frigjort frå løna, og den kollektive buforma gjer at behovet for individuell eigedom fell vekk. Dessutan er det høg grad av sjølvforsyning i Loch Arthur. Både mat- og kulturproduksjonen er bygd opp rundt kva innbyggjarane tar initativ til i Camphill-landsbyane. Dette står i sterk kontrast til det moderne livet, kor dei fleste av oss er konsumentar av ferdig vare i både mat- og kulturvegen.

Dagane mine i Loch Arthur har utfordra korleis eg tenkjer om både samfunnet og mitt eige liv på. På eit praktisk nivå har denne tida lært meg at det eigedomsfrie livet er eit svært viktig ideal å ha med seg i eit vestleg, høgkonsumerande samfunn. På eit meir teoretisk nivå utfordrar Camphill-livet oppfatninga om kvar grensa for normalitet går. I Loch Arthur brukte me ikkje eigne ord for å skilja kven som var "normale" (pleiar, assistent osb.) og kven som ikkje var det (pasient, bebuar osb.), slike ord var rett og slett ikkje i bruk. Ved sida av at grensa for normalitet vart utfordra, førte dette til større likeverd for dei psykisk utviklingshemma enn det er mogeleg å oppnå i ein vanleg institusjon.

Heller ikkje Camphill-livet var utan bakside. Hovudårsaka til at eg aldri kunne ha levd meir enn eit år med ein slik livsstil, er den høge intensiteten i kvardagen i Camphill. Eg var fullstendig utslitt då eg reiste derifrå etter eit år, samtidig som eg tenkjer at denne tida kanskje er den rikaste eg har hatt.

Det er aldri enkelt å leva som ein lærer, og sjølv lever eg langtfrå mange av erkjenningane eg har med meg frå tida i Camphill. Uansett er det eit sjeldan privelegium å ha fått sjansen til bu i eit vestleg samfunn, kor sentrale omgrep som "arbeid", "løn", "fritid" og "normal" har eit heilt andre rammer enn det vårt samfunn legg til rette for.

Det er ingen grunn til å skjula at eg med jamne mellomrom drøymer om å gjera vendereis til mine dagar som gardsgut på kost og logi. Når eg stressar som verst her i byen, og beinflyr frå den eine forelesninga til det neste møtet, dagdrøymer eg om mine frie, sutalause dagar som fri og frank gardsgut utan andre faste utgifter enn tilsendte bok- og avispakkar frå Noreg...