Augneblinkens estetikk

Neivel. Så greidde eg heller ikkje denne gongen å halda meg til planen. Som nevnt i forrige innlegg, skulle eg stoppa ein kveld eller to i Stamsund før eg fór vidare sørover mot vår og vestland. Slik gjekk det ikkje. Etter åtte dagar i Stamsund, greidde eg i kveld endeleg å koma meg ombord att i sydgåande Hurtigrute.

Når dette er sagt, er det ingen grunn til å klaga på at eg måtte bli i Stamsund. Her har eg nemleg sett og opplevd meir enn det som vanlegvis er meg forunt på ei veke: Eg har skrevet og levert to heimeeksamenar, eg har sett ein spe og halvsur vår skifta ham og bli til full sumar, og eg har gått nokre flotte fjellturar. Dessutan har det vore teaterfestival her i bygda sidan tysdag, og det har blitt tid til både teater, foredrag og nattleg rangel. Viktigast av alt er nok likevel herberget eg budd i, og folka eg har møtt der. Herberget i Stamsund er nemleg ein stad kor ein kan prøva ut den gamle floskelen om å leva i augneblinken. Her kjem folk frå heile Europa, og felles for alle er at dei har god tid til å vera der dei er. Gjennom lange dagar og kveldar går drøsen i kjøkenet (sjå bilete). Oftast om det kvardagslege og perifere, i små augneblink om det viktige og sentrale.

Nokre bur her ein dag eller to, andre i veker og månader. Ei eldre tysk kvinne, som nyss vart pensjonert, hadde ifølge eigne ord sykla den lange vegen frå Frankfurt for å finna ut kvar ho var, og kvar ho skulle. Ein middeladrande brite kom ein gong til Stamsund i midten av tjueåra, og hadde sidan reist årjamnt til herberget for å fiska og for å nyta den stilla han ikkje kunne finna i London. Slik kunne ein fortsetja, folka på herberget i Stamsund er som andre folk. Den einaste forskjellen er at folk på herberge er på ferie, og derfor kan vera der dei er.

Stamsund har meir enn lausprat å by på! I dag var eg så heldig at eg fekk med meg eit foredrag av det sjeldne sorten. Anniken Greve, fyrsteamanuensis i litteratur, kom til bygda i høve teaterfestivalen og heldt foredrag over temaet «Holocaust: Glemselens logikk og hukommelsens estetikk». Holocaust er nok eit av dei mest krevjande tema ein kan halda foredrag om, «tyngden i erfaringene forpurrer enhver kommentar», som Greve sa i innleiinga.

Dette må uansett vera eit av dei beste foredraga eg har høyrt på lang, lang tid. Greve sitt utganspunkt var ein refleksjon rundt Primo Levi sin roman «Hvis det er et menneske», som omhandlar Levi si tid som deportert jøde i Auswitz. Gjennom refleksjonen over «Hvis det er et menneske» og dei litterære grepa i romanen, drøfta Greve korleis gløymselen på ulike vis har prega både Tyskland og Noreg i tiåra etter verdskrigen. I Tyskland tok det tjue før den tyske ålmenta så smått byrja å forhalda seg til Holocaust, her i landet har me i alt for mange år fortalt krigssoga utan å ta med at norsk politi og norsk etterretning hjalp til med å deportera meir enn halvparten av dei norske jødane.

Når ein høyrer ein så gåverik og belest forelesar som Greve, kjem ein også i tankar om kor lite ein sjølv les og reflekterer over litteratur. Eg må innrømma at eg dei siste åra nesten utelukkande har lese faglitteratur, det kjennest som år og dag sidan sist eg las ein roman eller ei diktsamling. Sjølv om det er mykje innsikt og inspirasjon å henta i god faglitteratur, kjem me ikkje utanom at det er skjønnlitteraturen som er best eigna til å utfordra rammene me lever liva våre innanfor.

Etter venlege dagar og eit forvitneleg foredrag, reiser ein ikkje vidare utan ein viss ettertanke. Dagane i herberget har minna meg om kor lett og motstandslaust ein kan leva når ein møter dei rette folka. Samtidig fortel dagens foredrag at eg må få større fordjuping og fokus inn i min flyktige kvardag. Ein plass i midten ligg vel løysinga for ein farande fant!