Draumen om lønnsslippen

Ei viktig erfaring for meg er at eg har arbeidd for kost og logi nesten to år i store økologiske landbrukskollektiv i Skottland og Irland. Desse åra var mine mest intense, og arbeidsdagen varte ofte frå tidleg morgon til seint om kvelden. I beste fall fekk me nokre få fritimar om kvelden. Denne arbeidserfaringa viste meg kor viktig det er å sjå på den tida ein brukar på arbeid som like viktig som fritida. I landbrukskollektiva var det ingen lønnslipp eller frihelg som blenka i det fjerne, og det sosiale samværet me opplevde i arbeidet var heile lønnslippen.

Dette er ein verdi eg har prøvd å ta med meg inn i arbeidet på ulike institusjonar her heime. Sjølv om kollegane mine ofte tel timar til vaktslutt, dagar til helg og månader til ferie, prøver eg alltid å sjå på den tida eg brukar på arbeid som like viktig som fritida mi. Eg trur også at dette fører til at eg blir ein betre arbeidstakar, fordi eg er meir tilstades i augneblinken på jobb enn det eg elles ville ha vore.

Den kollektive livsløgna

Ein vanleg norsk dagdraum er den om å vinna i lotto eller tipping og brått bli rik. Eg er ein av desse som leverer tippekupongen min veke etter veke med ein gryande draum om å ein dag ta den store gevinsten. Kvifor gjer eg det? Eg er jo elles ein av dei som avviser eitkvart innspel om velhaldne nordmenn som meg sjølv, treng meir pengar.

På eit foredrag eg ein gong var på, så ein økonom at lottoinnsatsen er den mest usosiale skatten me har, fordi det fyrst og fremst det er dei med låge inntekter som gjennom innsatsar i Norsk Tipping sine spel finansierer idrett og kultur i det norske samfunnet. Sidan vinnarsjansen på hovudpremien er svært liten, er det dessutan eit tilsynelatande irrasjonelt val å bruka pengane sine på Tipping eller Lotto.

Fyrst og fremst handlar nok gambling om ein få ein augneblinks fridom frå den grå, ofte forflata kvardagen som pregar dei fleste av oss. Når eg sit på puben i Tromsø med tippekupongen i handa ein laurdags ettermiddag, er alle tankar om jobb, studiar og global urettferd milevis unna, og eg er fullstendig overgitt til vona om at tippekupongen skal slå inn. Det er mine frie timar kvar veke, det er ein av dei fristundene mange av oss treng i ein kvardag som elles er nokså grå.

Eit britisk forskingsprosjekt samanlikna for ei tid sidan folk som var blitt brått rike med folk som brått hadde blitt invalidiserte. Prosjektet konkluderte med at deltakarane i dei to gruppene var omtrent like lukkelege eitt år etter at den brå endringa i livsvilkår hadde intruffet. Lottomillionærane var altså ikkje varig lukkelegare av å bli millionærar. Meir overraskande er det nok at dei som vart invalidiserte ikkje vart mindre lukkelege eitt år etter at dei hadde vore utsett for ei ulukke. Begge gruppene hadde slått seg til ro med sin nye situasjon, og var omtrent like lukkelege som før.

Kva drøymer me så om? Vel, om eg vart sjølv vart rik, ville eg neppe gjort noko meir spektakulært enn å ha reist rundt i verda og arbeida for kost og logi på økologiske gardsbruk og andre ideelle prosjekt. Kanskje ville eg gjort det i mange år. Det er i grunnen ein absurd draum, sidan min private økonomi er så romsleg at eg har sjansen til å gjera dette i lang tid om eg verkeleg vil. Slik er det nok også med mange andre tipparar sine draumar. Likevel drøymer me vidare, såpass til livsløgn treng me vel for å leva i kvardagen.