I fuglefangarane sine fotefar

Som tidlegare nevnt, var eg i sumar på ein sju-åtte timars spasertur over Værøy, ein forblåst fiskerikommune ytst i havet i Lofoten. Lagnaden ville det til at eg på mi ferd over Værøy endte opp i det fråflytta utværet Måstad (sjå bileta). Då eg var der, visste eg ingenting om Måstad, anna enn at det var ei veglaus grend i eit vakkert irsk-inspirert landskap.

I helga har eg lese romanen "Alt for Norge" av Pål Espolin Johnson, som er ein biografisk roman frå livet i Måstad i fyrste halvdel av førre århundre. I Måstad budde omlag 120 menneske, som livnærte seg på fiske, jordbruk, eggsanking, fuglefangst med hund og ørnefangst for hand!

Johnson skildrar eit særeige lokalsamfunn, kor menneska lever sjeldan nær naturen. I boka får ein følga Måstad-folket gjennom årstidene og generasjonane sin gang. Kvar årstid har sine kreative former for matauk, som på ulikt vis kosta menneskeliv.

På det meste fanga dei 120 innbyggjarane omlag 15000 lundefuglar til matbruk i året, i tillegg dreiv dei både eggsanking og høyberging i det stupbratte fjellet. Måstad er og ein av svært få stader kor ein kjenner til at ein har fanga ørn for hand. Ørnejakta vart dreven ved at ein la ut åte med hyssing i, i framkanten av ei fjellhylle. Då ørna landa, var fangstmannen rask med å dra til seg ørna ned i ei skjult hule som han gøymte seg i. Fangstmannen knekte nakken på ørna før ho fekk summa seg og sett seg til motverje. På ein god dag kunne ein fangstmann koma til gards med 6-7 ørner!

Både høyberging, fuglefangst og fiske kosta mange måsværingar livet, i nokre generasjonar døydde nesten halvparten av alle menn i ulukker. Likevel fortsatte altså måsværingane sitt kvardagslege kamp mot naturen med livet som innsats, fyrst i den siste delen av den norske utvandringa var det mange som lot seg lokka av eit meir stillfare liv i Amerika. Ein lar seg undra over korleis det gjekk til at folka var så seigliva, og til å halda fast på ei livsform som krevde så mykje?

Romanen "Alt for Norge" gjev innblikk i eit naturalhushald og i ein kontakt med naturen som eg ikkje kan hugsa å ha opplevd sidan eg las Helge Ingstad si bok "Pelsjegerliv" for nesten ti år sidan. Johnson si bok har stor autensitet, sjølv om det manglar ein god del på Ingstad sin litterære kvalitet.

Det er uansett litt bittert at eg ikkje visste noko om desse sogene då eg åt mi mebrakte niste i eit av dei falleferdige tuna i Måstad i juni. Til alt hell traff eg sosialmedisinar Per Fugelli på spaserturen tilbake til herberget eg budde i på Værøy. Han gav meg eit boktips som førte til ei forvitneleg lesaroppleving.